موج های قهوه چه هستند؟
موج های قهوه چیستند؟ موج‌های اول تا سوم قهوه یعنی چه ؟ بیایید با تاریخچه موج های اول ، دوم و سوم قهوه آشنا شویم. قهوه چگونه یک نوشیدنی جهانی شد؟ در زمان‌های بسیار دور، از قهوه به عنوان یک ماده تحریک کننده نام می بردند. قهوه به علت داشتن کافئین زیاد که در دانه های آن نهفته است، باعث ایجاد حالتی سرشار از انرژی می شود. به دلیل اینکه نیاکانِ ما، اغلب از این موضوع اطلاعی نداشتند، مصرف آن تنها در مراسمی ویژه، توسط اشخاصی خاص محدود بود. آنها گمان می کردند که این دانه های خوش عطر بدشگون هستند. با گذشت زمان و پیشرفت دانش، مشخص شد که هیچ یک از ویژگی هایی که گذشتگان به قهوه نسبت می دادند نظیر نحسی و شیطانی بودن آن، درست نیست.
قهوه در دو قرن اخیر به یکی از کالاهای اساسی هر خانوار بدل شده است. در این دو قرن، مصرف قهوه با تغییراتی بنیادین رو به رو بود که از آن ها به عنوان موج های قهوه نام برده می شود. این تغییرات را می توان دوسویه نامید چرا که جامعه باعث ایجاد تحول در صنعت قهوه شد و از سوی دیگر، این قهوه بود که با بدل شدن به یک کالای اساسی، تحولی عظیم را در جوامع مختلف ایجاد کرد. در این مطلب به بررسی موج های قهوه و پیدایش صنعت آن و تاثیرات آن بر مصرف کنندگان می پردازیم.
موج های قهوه
موج های قهوه به بازه های زمانی خاصی گفته می شود که باعث تحولی عظیم در روند تولید و استفاده از این دانه های قرمز رنگ شد که در نتیجه، آداب و رسوم جدیدی را نیز با خود به دنیا معرفی کرده است. کمتر نوشیدنی مانند قهوه توانسته است که با این حجم و سرعت در طی زمانی کوتاه به این محبوبیت جهانی دست پیدا کند. از این‌رو روند مصرف آن تحت تاثیر چندین مورد است. همچنین مشخصه های یک قهوه خوب در طول زمان دستخوش تغییراتی شده است که نشان از تحول و به وجود آمدن سلیقه های مختلف بین مصرف کنندگان قهوه است.
این اصطلاح در سال 2002 توسط تریش روثبرگ در مجله روستر مورد استفاده قرار گرفت. مجله روستر یکی از مهم ترین مجلاتی است که به سیر تکاملی مصرف قهوه و دیگر ویژگی های آن می پردازد. همانطور که انقلاب صنعتی باعث دگردیسی بزرگی در تمامی اصناف گردید و جهان را به قبل و بعد از خود تقسیم نمود، موج های قهوه نیز با خود تغییراتی را به همراه داشتند که به این صنعت رنگ و بوی جدیدی بخشیدند. در این مطلب، شرح مختصری از هر یک از موج های قهوه داده می شود که در ادامه به طور مفصل به آنها خواهیم پرداخت.
- موج اول (قرن هجده میلادی): قهوه به یک کالا بدل می شود و مصرف آن به طور تصاعدی رشد پیدا می کند.
- موج دوم (سال 1970میلادی): استاربارکس (کافه زنجیره ای)، این غول بزرگِ آمریکایی تحولی عظیم در فرهنگ قهوه را ایجاد کرد.
- موج سوم (هزاره دوم میلادی): در این هزاره، قهوه بنابه نوع و کشور تولید کننده آن ارزیابی و خرید و فروش می شود.
اولین موج قهوه
مادامی که مردم در دهه 1800 میلادی از خواص پشت پرده این دانه های تیره رنگ باخبر شدند، مصرف آن نیز به مراتب شدت گرفت و قهوه به یک نوشیدنی مورد علاقه اکثر مردم بدل شد. در نتیجه دست اندرکاران قهوه، برای سوددهی بیشتر ازین موضوع، مزارع بیشتری را به تولید قهوه اختصاص دادند. نکته اصلی در این موج، طعم و کیفیت قهوه نبود، بلکه مصرف کنندگان بیشتر به دنبال کافئین موجود در قهوه بودند.
نوشیدن قهوه به مصرف کننده حس انرژی مضاعفی القا می کرد و ازین جهت فروش آن افزایش چشمگیری پیدا کرد و این دانه خوراکی به یکی از اقلام اساسی در سبد غذایی هر خانوار تبدیل شد. مردم آن زمان نه به نوع کِشت قهوه و نه به نوع بذر آن توجه داشتند و تنها به فکر مصرف این ماده انرژی زا در خانه و محل کار خود بودند.
البته جالب است بدانید که قهوه آنچنان هم از همان ابتدا محبوب نبود. بلکه بیشتر مردم از این دانه ها به عنوان یک خوراکی ممنوعه یاد می کردند، و مصرف آن هم نیازمند برخورد اجتماعی بود! زیرا مصرف قهوه باعث می شد که حالت از خود بی خود شدن به فرد دست بدهد که از نظر اجتماعی پذیرفته نبود.
با این وجود در قرن 15ام میلادی که کِشت قهوه در آمریکای مرکزی رونق گرفت، علم پزشکی و گیاه شناسی از خواص قهوه پرده برداشت. اما کماکان مصرف قهوه از دید اشخاص مذهبی خوش نمی آمد و آن را جزء مواد خوراکی مالیخولیایی دسته بندی می کردند. تفکرات آنان نیز رفته رفته کمرنگ شد و قهوه حالا به یکی از پرطرفدارترین نوشیدنی ها تبدیل شده است. از دیگر ویژگی های قهوه که برای مصرف کنندگان آن دوره مهم نبود، می توان به رنگ، عطر و نوع فنجان آن نام برد.
مهمترین کارخانه های تولید قهوه: فولجرس، مکس ول هاوس، مستر قهوه، نسکافه، هیل براس قهوه، ساتوری کاتو.
دستاوردها: تولید قهوه فوری، بسته بندی در خلأ
دومین موج قهوه
نزدیک به یک قرن است که از موج اول گذشته و حالا تمامی مردم از خواص بی نظیر قهوه باخبر شده اند. دیگر کسی را برای مصرف قهوه به زندان نمی اندازند و خبری از اظهارنظرهای منفی اشخاص مذهبی در کار نیست. در دهه 1970 با رونق گرفتن مصرف قهوه و پدیدار شدن کافه های زنجیره ای مانند استارباکس، برای مردم مزه و طعم قهوه ای که می نوشند بسیار مهم شده است.
تاثیری که استارباکس بر این صنعت گذاشت را نمی توان انکار کرد وبه نوعی می توان ادعا کرد که استار باکس فرهنگ نوشیدن قهوه را به قبل و بعد از خود تقسیم کرد. هم راستا با موج جدید فرهنگ نوشیدن قهوه، مردم نیز می خواستند از قهوه ای که میل می کنند بیشترین لذت را ببرند. ازین رو پرسش هایی نظیر تفاوتِ انواع قهوه های موجود در بازار و نوع تهیه آنها نیز مطرح می شد. آنها می خواستند بدانند قهوه ای که هر روز صبح میل می کنند در چه کشوری و از چه نوع بذری تهیه می شود. بنابراین می توان گفت که مصرف کنندگان این دانه اسرارآمیز دیگر تنها به فکر کافئین نبودند!
استارباکس
رفته رفته نوشیدن قهوه در کافه هایی شبیه کافه های امروزی به یک سرگرمی برای طبقات مختلف جامعه بدل شده بود و می توانستند از فضای دلنشین کافه و از طعم خوب قهوه استفاده کنند. با پدیدار شدن نوشیدنی های مختلف برپایه قهوه، جهان شاهد رشد روزافزون تولید این دانه های اسرار آمیز شد.
اما برگردیم به استارباکس! این برند محبوب جهانی برای جذب تمامیِ افراد با سلایق مختلف دست به تهیه انواع قهوه ها زد، به طوری که برای هر سلیقه یک نوع قهوه و با یک کیفیت متفاوت ارائه می داد. همچنین فضای داخلی کافه ها را به مکانی اجتماعی تر، شبیه به کافه های امروزی کرد تا افراد مختلف مانند دانشجویان، کارمندها، مشتری های رهگذر و به طور کلی هر فردی از هر طبقه ای بتواند برای دقایقی در این مکان ها نشسته و بدون دغدغه از نوشیدن قهوه خود لذت برده و خستگی را از خود دور کند.
ظهور کافه‌ها در موج دوم
کافه با ظاهری جذاب، روند موج های قهوه را تکمیل کرد. در این موج، مصرف قهوه به یک فرهنگِ رمانتیک تر تبدیل شد. روند روبه رشد مصرف قهوه، باعث تغییراتی در صنعت کشاورزی و طراحی داخلی مغازه ها و همچنین کافه ها شد. دیگر خبری از آن قهوه‌خانه های پردود و دم نبود، مردم دیگر برای داشتن اوقاتی خالی از دغدغه پا به کافی شاپ ها می گذاشتند. یکی از دلایلی که قیمت قهوه در این دهه به یک باره افزایش پیدا کرد، همین تغییرات بزرگ در طراحی فضاهای جدید و همچنین بالا رفتن کیفیت قهوه در این کافه ها بود.
ویژگی دیگری که ازین موج به یادگار مانده است، تولید نوشیدنی های مختلف برپایه قهوه است، نوشیدنی هایی مانند فراپاچینو، کاپوچینو و غیره از دستاوردهای نوین این صنعت برای جذب افراد مختلف با هر سلیقه ای است. تزئینات روی قهوه ها با شیر و خامه هم روز به روز جذاب تر شدند و دیگر قهوه یک نوشیدنی معمولی نبود. قهوه حالا یک نوشیدنی با عطر و بوی هنری و احساسی بود که در کافی شاپ های دنج می توانستید طعم آنها را تجربه کنید.
شرکت ها و افراد مهم ِ این موج: استارباکس، SCAA، چایی و قهوه پیت‌س، جورج هاول، هوارد شولتز.
موج سوم قهوه
اظهار نظر تریش روثبرگ نویسنده بنام این عرصه درباره موج سوم این است که مردم دیگر فرق بین قهوه خوب و بد را می دانند، و هر کس سلیقه خود را در مصرف قهوه پیدا کرده است. کدگذاری این تحولات بعنوان موج های قهوه، خود از اختراعات همین نویسنده خوش فکر است که اولین بار در مجله ای در سال 2002 مطرح شد.
در این موج که موج آخر نیز در نظر گرفته می شود، مصرف کنندگان قهوه را باید قهوه دوستان نامید. چرا که برای خود و قهوه ای که می نوشند ارزش بالایی قائل هستند. نه تنها مزه و عطر قهوه برای این افراد مهم است؛ بلکه تزیین فنجان قهوه و فضای کافه نیز بسیار مورد توجه آنها قرار گرفته است. مانند نوشیدن شراب که از آیین خاصی پیروی می کند، مردم برای نوشیدن قهوه نیز آداب و رسوم خاصی در نظر می گیرند. برای مثال دم کشیدنِ قهوه در اروپا با ترکیه و یا حتی با جنوب ایران با هم به کلی فرق دارند. ازین رو قهوه دوستان در صدد امتحان انواع قهوه از نقاط مختلف دنیا هستند. همین تنوع بالا در نوع بذر، پرورش و آیین نوشیدن و از همه مهمتر نوع دم کشیدن قهوه باعث رونق گرفتن این صنعت در دهه های اخیر شده است.
از دیگر ویژگی های بارز این موج می توان به شکل گیری دانش قهوه شناسی اشاره کرد. اهمیت پیداکردن کیفیت قهوه، کشاورزان قهوه و کافه ها را مجاب نمود تا از متخصصین این صنعت استفاده کنند، برای مثال، کافه دارها برای جذب مشتری بیشتر تمایل به استخدام باریستاهای مجرب دارند که با تزیین و دم کردن هرچه بهتر قهوه بتوانند قهوه دوستانِ بیشتری را به کافه بکشانند. صاحبان مزارع قهوه نیز برای تولید قهوه باکیفیت‌‌تر، به استفاده از دانش روز کشاورزی و صنعت تمایل زیادی دارند.
قهوه چی ها جای خود را به باریستاها دادند
اصلا منصفانه نیست که مطلبی را به باریستاها که نقش مهمی در موج سوم دارند، اختصاص ندهیم! آنها مسئول خلقِ یک فنجان قهوه دلچسب برای مشتری هستند. شروع روز برای یک قهوه دوست به قهوه ای که اول صبح از دست باریستا می گیرد بستگی زیادی دارد. اگر باریستاها که قبلا تنها بعنوان قهوه چی شناخته می شدند، مشتری را بشناسند و با توجه به نوع منش او یک قهوه درخور روی میز او بگذارند، می توانند تغییر مثبتی را در شروع روز کاری آن شخص ایجاد کنند. یک باریستای درجه یک، کل فرآیند خلق یک فنجان قهوه را – از دانه های سبز قهوه گرفته تا اصطلاح رُست کردن قهوه – به خوبی می شناسد، همچنین با دم کشیدن و تزیین آن می تواند یک تجربه خاص برای مشتری رقم زند.
یکی از تفکرات مثبتی که در این موج به چشم می خورد، تمرکز این صنعت بر تولید پایدار است. در این چشم انداز هم برای مصرف کننده و هم برای تولیدکننده، حقوقی در نظر گرفته شده است؛ به طوری که کارخانه ها با قیمتی مناسب قهوه را از کشاورزان خریداری کرده، کشاورزان نیز موظف هستند قهوه را با رعایت تمامیِ استانداردها و بدون استفاده از مواد مضر برای مصرف کننده ها پرورش دهند.
با همین چشم انداز، این نوشیدنی به یک صنعت جهانی و پایدار تبدیل شده است که می توان ردپای آن را در سرتاسر جهان مشاهده کرد. همچنین این موج، توانسته قهوه را به عرصه جهانی برساند و تاثیر مثبتی بر تمامی اجزا دخیل در این صنعت بگذارد – از کشاورز و مزرعه دار گرفته تا مصرف کننده، از دانه های سبز قهوه گرفته تا تبدیل آن به یک فنجان نوشیدنی گرم.
سخن پایانی
دو قرن پیش وقتی پا به قهوه خانه می گذاشتید قهوه چی از شما می پرسید که قهوه میل دارید یا نه، اگر پاسخ بله بود، او بعد از پنج دقیقه با یک فنجان قهوه برمی گشت. ولی در عصر حاضر وظیفه باریستا بسیار پیچیده تر از قبل شده و او باید به تمامیِ سلیقه ها احترام بگذارد. یکی قهوه را کم شکر می پسندد، دیگری بدون کَف و آن یکی در ظرف مخصوص و متفاوت.
با وجود اینکه هستیِ تمامی این نوشیدنی ها برپایه دانه های اسرارآمیز قهوه است اما طیف وسیعی از انواع نوشیدنی‌های سرد و گرم، با درصد کافئین‌های بالا و پایین در رنگ‌های تیره و روشن با طعم‌های مختلف وجود دارد. در کشور ما نیز نوع دم کشیدن و رسوم نوشیدن قهوه از شمال به جنوب، از شرق به غرب فرق می کند و این نشان از تاثیرپذیری قهوه در طول زمان بر جوامع مختلف دارد.